Łysina

Wybitny, dwukilometrowy, zalesiony grzbiet w zachodniej części Beskidu Wyspowego. Nazwa jest bardzo stara (pojawia się w dokumencie lokacyjnym Wierzbanowej z 1365 r.), wywodzi się występujących tu niegdyś licznych polan pasterskich. Dziś główny grzbiet jest zarośnięty buczyną, a fragmentaryczne widoki można oglądać z resztek podszczytowej polany Długiej oraz przecinki dla paralotniarzy w rejonie dawnej polany Przygoleź. W grzbiecie Łysiny możemy wyróżnić trzy wierzchołki, kolejno od północy: Łysina (891 m), Trzy Kopce (894 m), stanowiące zwornik dla ramienia odchodzącego w stronę Kiczory, na południe od którego dość szeroki grzbiet zwęża się i kulminuje na wierzchołku Lubomira (904 m). Ta ostatnia nazwa jest zresztą dość nowa, wprowadzono ją w 1932 r. na cześć właściciela części lasów na Łysinie, księcia Kazimierza Lubomirskiego (→Lubomir).

W czasie walk na przełomie listopada i grudnia 1914 r. grzbiet obsadzony był przez jednostki austro-węgierskiego 80 pułku piechoty. Był stąd doskonały wgląd na pozycje rosyjskie w Lipniku i Wiśniowej. Z tego okresu zachowały się relikty fortyfikacji, które znajdziemy w rejonie wierzchołka Trzech Kopców i pobliskiego rozwidlenia szlaku czerwonego (na Lubomir) i żółtego (do Lubnia). 

Baza partyzancka. Już jesienią 1943 r. na Łysinie stacjonował oddział Kedywu AK „Błyskawica”, który zbudował tu prymitywne szałasy. Późną wiosną następnego roku na płn.-wsch. zboczu miał swe namioty oddział Kedywu „Huragan”. W dniach koncentracji oddziałów AK obwodu „Murawa” w lipcu 1944 r., komendant obwodu ppor. Wincenty Horodyński „Kościesza” wydał rozkaz budowy bazy partyzanckiej na północnym stoku Łysiny (nad Suchą Polaną). Oprócz kilku namiotów wybudowano tu pięć obszernych, drewnianych baraków, w tym kancelarię komendy obwodu i stanowisko łączności. Baza posiadała łączność radiową, centralę telefoniczną i kilka stelefonizowanych posterunków na grzbiecie. Pod szczytem Łysiny, w świerkowej gęstwinie zbudowano ołtarz polowy. W praktyce oddziały licznego (ponad 400 żołnierzy) zgrupowania kwaterowały w okolicznych przysiółkach, a w bazie przebywał „garnizon” w postaci oddziału „Szkoleniowego”. 

Pamiątki tych czasów znajdują się przy oznaczonej ścieżce przebiegającej północnym stokiem Łysiny i łączącej szlak czerwony z żółtym, zwanej Aleją „Kameleona”, od pseudonimu jednego z partyzantów. Znajduje się tu symboliczna mogiła partyzancka, urządzona po wojnie w miejscu, gdzie w 1944 r. znajdowała się zbudowana z ziemi i kamieni mapa plastyczna Pasma Łysiny, wykorzystywana do szkoleń z topografii. Kilkadziesiąt metrów dalej w kierunku Suchej Polany znajduje się przy ścieżce samotna mogiła, prawdopodobnie zlikwidowanego konfidenta.

DD, PS