Łącko
Wieś gminna (2940 mieszkańców) o znakomitych walorach turystycznych, pięknie położona w głębokiej dolinie Dunajca, na pograniczu z Beskidem Sądeckim. Prawdziwą ozdobą Łącka są sady jabłkowe, rosnące na okolicznych, łagodnych wzniesieniach, pięknie kwitnące na początku maja. Odbywa się tu wtedy ?Święto Kwitnącej Jabłoni? - szumna impreza folklorystyczna, ściągająca masę turystów zainteresowanych zarówno folklorem miejscowych Górali Łąckich, jak i potajemną degustacją słynnej śliwowicy.Informacje ogólne
Pierwszy, znany nam dokument, dotyczący Łącka pochodzi z 1251 r. Właścicielem wsi był wówczas kasztelan sądecki Wydżga, władający także Czorsztynem, Ciężkowicami i Lusławicami. Oprócz pełnienia funkcji namiestniczych na terenie Sądecczyzny zajmował się również (wg J. Długosza) poszukiwaniem złota, jako że stare podania i legendy oraz niektóre nazwy miejscowe (Złatna, Złotno) mówiły o występowaniu tego cennego kruszcu w dolinie Dunajca. Wspominał o tym nawet w późniejszym okresie Jan Długosz w swych „Rocznikach”. Wydżga odstąpił Łącko w 1251 r. za 300 grzywien bożogrobcom z Miechowa na mocy dokumentu, którego treść aprobował książę Bolesław Wstydliwy. Książę Bolesław po przejęciu dóbr łąckich ofiarował je swej żonie Kindze w 1257 r. Ta z kolei uposażyła założony przez siebie klasztor klarysek w Starym Sączu rozległymi włościami w dolinie Dunajca, m.in. Łąckiem. W XVI w. były tu dwie karczmy, młyn, szkoła parafialna i szpital dla ubogich. W połowie XVIII w. wystawiono okazały, murowany kościół, wytwarzano wówczas w Łącku saletrę, używaną następnie do produkcji prochu. Dobra zakonne były dość często puszczane w dzierżawę miejscowym rodom rycerskim. Gospodarzyli tu między innymi Prokop Pieniążek, zasłużony w walkach na Pomorzu Gdańskim, Sebastian Lubomirski pan na Wiśniczu, Stanisław Lubomirski, bohater spod Chocimia, czy Wawrzyniec Spytek Jordan z Zakliczyna. Po I rozbiorze Polski dobra klarysek uległy kasacie i upaństwowieniu, a na przejętych w ten sposób ziemiach cesarz austriacki Józef II rozpoczął planową akcję osadzania kolonistów niemieckich. Kolonia w Łącku (niem. nazwa Wiesendorf) była jedną z największych na omawianym obszarze (75 osób). Z inicjatywy ks. proboszcza Pociłowskiego osiedle zamieszkane przez nowych osadników zostało nazwane Łączki, wśród miejscowych jednak najbardziej zakorzeniło się określenie Niemiecka Wieś. W odróżnieniu od innych kolonii z terenu Sądecczyzny zamieszkały tu wyłącznie rodziny wyznania rzymsko katolickiego. W okolicy Łącka, w ramach kolonizacji józefińskiej powstały również kolonie w Zagorzynie, Szczereżu, Kadczy, Olszanie i Naszacowicach. W 1835 r. dobra łąckie zakupił hrabia Seweryn Drohojowski – rozpoczął on poszukiwanie legendarnego łąckiego złota, ale działania te nie przyniosły rezultatów. U progu XX w. planowano przeprowadzenie tym fragmentem doliny Dunajca linii kolejowej z Małopolski na południe. Rozważano również koncepcję stworzenia systemu elektrowni szczytowo–pompowych Brzyna – Jazowsko, bądź też zwykłej zapory wodnej. Do realizacji tych koncepcji nie doszło z powodu wybuchu I wojny światowej. Wielkie zasługi dla rozwoju Łącka w XIX i pocz. XX wieku położyła rodzina Chwalibogów, spośród której wywodzili się miejscowi lekarze, aptekarze i burmistrzowie.
W trakcie okupacji niemieckiej Łącko stanowiło bazę na szlaku kurierskim, wiodącym w stronę Węgier, było też zapleczem dla oddziałów partyzanckich, głównie Armii Krajowej.
Sadownictwo w rejonie łąckim na szerszą skalę rozwinęło się na przełomie XIX/XX wieku za sprawą nauczyciela z miejscowej szkoły Stanisława Wilkowicza oraz księdza Jana Piaskowego. W okresie międzywojennym funkcjonowała tu nawet niewielka gorzelnia, będąca własnością Żyda Samuela Grossbarda. Po wojnie władze łaskawym okiem spoglądały na miejscowe sadownictwo, stworzono ośrodek doświadczalny w pobliskiej Brzeznej, pozwalano niektórym gospodarzom na wyjazdy szkoleniowe do krajów zachodnioeuropejskich. Uprawa śliwy załamała się w latach siedemdziesiątych na skutek inwazji choroby roślin zwanej szarką, roznoszonej przez mszyce. Aktualnie w łąckich sadach hoduje się głównie znakomite jabłka, z tym, że ostały się tylko najsilniejsze, wysokotowarowe gospodarstwa.
Atrakcje regionu
Informacje krajoznawcze:
Nieco powyżej rynku stoi kościół parafialny p.w. św. Jana Chrzciciela i Michała Archanioła. Świątynia jest murowana, powstała w 1 połowie XVIII w. na miejscu pierwotnej drewnianej. Wewnątrz można zobaczyć sklepienia krzyżowe oraz ołtarz główny, wczesnobarokowy z 1621 r., przeniesiony ze Starego Sącza, z kościoła franciszkanów na pocz. XIX w. Ponadto w wyposażeniu osiemnastowieczne obrazy przedstawiające Matkę Boską Szkaplerzną oraz śluby czystości św. Kingi i Bolesława Wstydliwego. Najstarszym elementem wyposażenia jest XV-wieczna kamienna chrzcielnica, pochodząca jeszcze ze starego, drewnianego kościółka. Ponadto, w bocznej kaplicy obraz św. Antoniego, w nawie bocznej obraz NMP z 1694 r. Chór, barokowa ambona i organy XVIII-wieczne. Do połowy XVIII w. zmarłych mieszkańców Łącka i okolic grzebano bezpośrednio przy kościele, dopiero potem założono obecny cmentarz.
Na miejscowym cmentarzu znajduje się drewniana kaplica z XVIII w. p.w. św. Anny Samotrzeć, konstrukcji zrębowej na planie wydłużonego ośmioboku, zwieńczona wieżyczką z sygnaturką. Obok kapliczki rośnie wiekowa sosna. Na cmentarzu znajdują się miejsca pochówku powstańców styczniowych: Jana Wadowskiego (uczestnik bitwy pod Miechowem w 1863 r.), Witalisa Jaxy Chamca oraz Ferdynanda Michała Królickiego. Dolna część łąckiej nekropolii (przy drodze do Czarnego Potoku) stanowiła niegdyś miejsce pochówku ofiar epidemii z połowy XIX w.
Centrum Łącka ma charakterystyczny układ małomiasteczkowy. Pośrodku stoi studnia z figurką św. Floriana patrona strażaków, pierwotnie znajdująca się koło mostu na potoku Czarna Woda. Po II wojnie światowej przeniesiona na obecne miejsce. Można tu też zobaczyć kilka domków drewnianych z przełomu XIX i XX w., z których część przed wojną należała do łąckich Żydów. Jeden z nich - będący niegdyś własnością doktora Klajmana - stoi przy głównej drodze do Krościenka. Gospodarują w nim siostry zakonne, które otrzymały ów dom za opiekę nad córką doktora w czasie wojny. Charakterystycznym niegdyś budynkiem w Łącku była do 1917 r., tzw. austeria - popularna karczma i dom noclegowy, stojący pośrodku rynku.
W północnej części miejscowości, (tzw. Łączki albo Niemiecka Wieś) warto zwrócić uwagę na kilka drewnianych zabudowań, pamiętających czasy kolonizacji józefińskiej z końca XVIII w. Koło Urzędu Gminy znajduje się park rekreacyjno-wypoczynkowy z fontannami i ławeczkami. Można tu zobaczyć kilka okazałych dębów sadzonych jeszcze w XIX w. przez wielce zasłużonego dla Łącka doktora Chwaliboga oraz dziewiętnastowieczny drewniany spichlerz.
Przy ul. Ks. Piaskowego stoi krzyż poświęcony ofiarom I wojny światowej.
W Łącku i okolicy działa kilku artystów ludowych, warto wśród nich wymienić Danutę Rams, Krystynę Sukiennik i Marię Janiczak (hafciarstwo), Franciszka Kurzeję (muzyk samouk) czy Mariusza Obrzuta z Obidzy (malarz). Z Łąckiem związany jest kapelmistrz orkiestry reprezentacyjnej Straży Granicznej, ppłk dr Stanisław Strączek.
Współczesną atrakcją okolic Łącka jest bez wątpienia sztuczny tor slalomowy kajakarstwa górskiego „Wietrznice” zbudowany w latach 1995-97 z inicjatywy Klubu Sportowego „Start” z Nowego Sącza. Jego projektantem był słowacki sportowiec i budowniczy tego typu obiektów Ondrej Cibak z Liptowskiego Mikulasza. Organizuje się tutaj zawody o randze międzynarodowej.
W Łącku przy głównej drodze w stronę Krościenka znajduje się też niewielka Izba Regionalna, prowadzona przez Gminny Ośrodek Kultury, udostępniana dla zwiedzających po wcześniejszym uzgodnieniu z kierownictwem GOK. W tym samym budynku ma swoją siedzibę Towarzystwo Miłośników Ziemi Łąckiej, wielce zasłużone w działalności kulturalnej gminy.
Pomiędzy Łąckiem a Maszkowicami, na tzw. Górze Zyndrama znajduje się pomnik wystawiony w 1966 r. na Tysiąclecie Chrztu Polski. Wcześniej już był tu pomnik, poświęcony bitwie grunwaldzkiej, wystawiony w rocznicę 500-lecia bitwy. Na uroczystości grunwaldzkie do Łącka i Maszkowic zjechali dostojni goście ze Starego i Nowego Sącza, Krościenka, Kamienicy i innych miejscowości. Byli przedstawiciele stronnictw politycznych z Sądecczyzny, Towarzystwa Szkoły Ludowej, Towarzystwa „Sokół”, a nawet reprezentanci miejscowej gminy izraelickiej. Po 100 latach, 15 lipca 2010 r., mieszkańcy Maszkowic, Łącka i okolic wystawili kolejną tablice pamiątkową z okazji 600-lecia grunwaldzkiej wiktorii.
Góra Zyndrama jest także obiektem badań archeologicznych. W trakcie wykopalisk odkryto tu ślady dużej wczesnośredniowiecznej osady.
Miejscowości
BiałeBrzezna
Chabówka
Chełmiec
Chochorowice
Chomranice
Chyszówki
Czarny Potok
Czasław
Długołęka-Świerkla
Dobra
Glisne
Gruszowiec
Iwkowa
Jaworzna
Jazowsko
Jodłownik
Jurków
Kamienica
Kamionna
Kanina
Kasina Wielka
Kasinka Mała
Klęczany
Kobielnik
Kostrza
Koszary
Krzeczów
Kudłacze
Laskowa
Limanowa
Lipnik
Lubień
Lubomierz
Łącko
Łętowe
Łososina Dolna
Łososina Górna
Łostówka
Łukowica
Marcinkowice
Męcina
Młynne
Mszana Dolna
Mszana Górna
Myślenice
Naszacowice
Nowe Rybie
Nowy Sącz
Pasierbiec
Pcim
Piekiełko
Pisarzowa
Podegrodzie
Poręba
Przyszowa
Raba Niżna
Rabka-Zdrój
Raciechowice
Rajbrot
Rogi
Rozdziele
Siekierczyna
Skrzydlna
Słopnice
Stadła
Stróża (k. Myślenic)
Strzeszyce
Szczawa
Szczyrzyc
Szyk
Świdnik
Świniarsko
Tenczyn
Tęgoborze
Tokarnia
Trzemeśnia
Tymbark
Ujanowice
Węglówka
Wilczyce
Wilkowisko
Wiśniowa
Zalesie
Zasań
Znamirowice
Żegocina
Żmiąca