Łukowica
Duża wieś gminna (2160 mieszkańców), ładnie położona w dolinie Łukowickiego Potoku, u podnóża zalesionych szczytów Skiełka, Pępówki i Łyżki.Informacje ogólne
Ośrodek sadownictwa (jabłka, wiśnie i porzeczki) szczególnie atrakcyjnie prezentuje się wiosną, kiedy miejscowe sady pokrywają się białoróżowym kwieciem.
Najstarsze wzmianki o Łukowicy pochodzą z lat 1325-27 r. (Lucowicza, Luchowicz, Lukowe), kiedy istniała tu już parafia. Tradycja ludowa mówi, że w okolicy wyrabiano znakomite łuki i stąd, prawdopodobnie, wywodzi się nazwa miejscowości. O wsi wspomina Jan Długosz w „Liber Beneficiorum” w XV w., była wówczas własnością rycerską, należała do znamienitych rodów, m.in. Gabońskich, Jastrzębców, Sędzimirów, Łapków, Zaćwilichowskich i Koseckich. W 1444 r. część wsi stanowiącą dobra Sędzimirów król Władysław Warneńczyk lokował na prawie niemieckim. W czasie reformacji wieś była ośrodkiem arianizmu, tutaj podobno drukowano księgi innowiercze. Parafia łukowicka była pierwotnie jednowioskowa, z czasem wchłonęła sąsiednie miejscowości: Młyńczyska, Roztokę i Jastrzębie. Należała najpierw do diecezji krakowskiej, a od końca XVIII w. do tarnowskiej, przez cały czas była przyporządkowana do dekanatu łąckiego. Pierwsza szkoła parafialna powstała tu w 2 poł. XVI w., kierował nią Andrzej Czyżowski. Instytucją przykościelną było również Bractwo Niepokalanego Poczęcia NMP powołane z końcem XVII w. Do obowiązków jego członków (chodzili do kościoła w specjalnych tunikach) należało uczestnictwo w nabożeństwach, spełnianie odpustów, rygorystyczne posty. Z końcem XVII w. powstał w Łukowicy szpital i przytułek dla ubogich, wszyscy jego pensjonariusze byli zobowiązani do modlitwy, pracy i przestrzegania zasad chrześcijańskich.
W połowie XIX w., kiedy w Łukowicy mieszkało ponad 1000 osób, organizowano 6 dorocznych jarmarków, były 2 dworki szlacheckie. Dwór zwany „Niżnym” należał do Radomyskich, którzy byli skoligaceni z Marszałkowiczami z Kamienicy. Po Radomyskich dworek przejęła rodzina Rostworowskich. Drugi dworek, zwany „Łapczyńskim” (a później „Kubalówką”) stanowił własność Antoniego Rudnickiego, który kupił go w 1864 r. od Ludwika Kubali. Na przełomie XIX/XX w. dwór i grunty dworskie zostały rozparcelowane.
Wybitnym przedstawicielem łukowickiego rodu Sędzimirów był Michał Sędzimir vel Sędziwój - wielki alchemik, uczony i odkrywca, sławny w całej Europie (znany jako Micchael Sendivogis). Urodził się w 1566 r. w Łukowicy, studiował w Krakowie, potem w Lipsku, Wiedniu, Cambridge i Wittenberdze. Pozostawił w swej spuściźnie wiele rozpraw naukowych i traktatów, napisał również pierwszy w Polsce podręcznik do chemii. Był osobistym doradcą króla Zygmunta III Wazy, a na Wawelu miał swoją pracownię. Przebywał również na dworze cesarza Rudolfa II w Pradze, gdzie współpracując z innymi alchemikami poszukiwał kamienia filozoficznego. Należał do tajemniczego, elitarnego Bractwa Różokrzyżowców. Uwieczniony jest na jednym z obrazów Matejki, pokazując polskiemu królowi złotą monetę, „pojawia się” także w filmie „Harry Potter i kamień filozoficzny”. Doczekał się biografii pt. „Woda która nie moczy rąk” autorstwa Zbigniewa Szydły.
Lata dziecięce spędził tu znany polski historyk Ludwik Kubala, przyjaciel Henryka Sienkiewicza, działacz narodowy i społeczny. Jego „Szkice historyczne” zainspirowały Sienkiewicza do napisania „Trylogii”.
W Łukowicy urodził się i spędził swe życie znany ludowy rzeźbiarz Marian Karol Leja (1928-2002), laureat licznych konkursów i wystaw w Polsce i za granicą.
Wieś zamieszkują przedstawiciele grupy etnograficznej Lachów Sądeckich. Co roku pod patronatem Urzędu Gminy organizuje się szereg imprez regionalnych: Konkurs Szopek Bożonarodzeniowych, Przegląd Zespołów Kolędniczych, Wystawę Haftu Regionalnego, Konkurs Poezji Religijnej.
Ciekawostką jest fakt, że od kilkunastu lat „rządy” w gminie Łukowica sprawuje p. Czesława Rzadkosz, jeden z najdłużej urzędujących wójtów w Polsce. Wygrała również w cuglach ostatnie wybory samorządowe jesienią 2010 r.
Atrakcje regionu
Informacje krajoznawcze:
1. Skarbem Łukowicy jest stojący w centrum wsi kościół drewniany p.w. św. Andrzeja z początku XVI w., w latach późniejszych wielokrotnie przebudowany. Orientowany, budowany na zrąb, wieża ma konstrukcję słupową. Z ciekawszych elementów wnętrza warto wymienić ołtarz główny z końca XVII w., z renesansowym obrazem św. Andrzeja, klasycystyczną ambonę, organy rokokowe, w prezbiterium Ogrójec z postaciami świętych, gotycką chrzcielnicę kamienną (na niej położona barokowa z 1693 r.), polichromię z końca XIX w., z fragmentami starszej barokowej i odkrytymi niedawno fragmentami malowideł gotyckich (zacheuszki z czasów konsekracji kościoła).
Pogląd, iż łukowicka świątynia została wybudowana w XVII w. na miejscu poprzedniej został zakwestionowany po ostatnich badaniach, realizowanych przez ks. Buźniaka i Jarosława Czaję. Okazuje się, ze data 1693-97 podawana jako okres budowy, była tylko okresem przebudowy i barokizacji starej gotyckiej świątyni, w trakcie której wydłużono nawę oraz dodano pozorne sklepienie szalowane deskami. W trakcie szczegółowych badań realizowanych przez naukowców z krakowskiej ASP udało się odkryć m.in. piękne gotyckie portale i gotycką polichromię ukrytą pod kilkoma warstwami późniejszych malowideł. Kościół zatem wykazuje liczne analogie do podobnych świątyń z Dębna Podhalańskiego, Iwkowej, czy Królówki / Rozdziela. Intrygujący jest fakt, że w belki prezbiterium kościoła łukowickiego tutejsi wierni wkładali … zęby (sporo ich jeszcze można zobaczyć). Być może wierzono, że przyniesie to zdrowie i powodzenie w życiu osobistym. Na strychu kościoła stanowisko rzadkiego nietoperza podkowca małego.
Z łukowickim kościołem łączy się zagadkowa kwestia figury MB Loretańskiej. Słynęła ona łaskami (o czym zaświadczają wizytacje kanoniczne) do 1907 r., kiedy to została wywieziona w niewiadomym kierunku i słuch o niej zaginął.
W Łukowicy, jeszcze pod koniec XIX w. można było zobaczyć piękną, czternastowieczną figurę Matki Boskiej z Dzieciątkiem. Dostała się w ręce prywatne krakowskiego kolekcjonera dzieł sztuki F. Jasieńskiego, potem zdeponowano ją w Muzeum Narodowym, ostatecznie została zrabowana przez hitlerowców w czasie wojny.
2. Po dawnym dworze Radomyskich i Rostworowskich w centrum wsi pozostał tylko fragment romantycznego parku z okazami starych dębów, kasztanowców oraz akacją, przywiezioną tu prawdopodobnie przez hrabiego Rostworowskiego z egzotycznych wojaży.
3. Na cmentarzu parafialnym stoi kaplica kamienna p.w. Krzyża Świętego. Wedle tradycji stanowiła niegdyś schronienie arian. Parokrotnie ulegała zniszczeniu, odbudowywana w latach 1853 i 1953. Podobno w początkach XIX w. obok kapliczki zamieszkiwał nawet pustelnik nazywany Eremitą Kwestarzem. Po przeprowadzonej w ostatnich latach pseudorenowacji całkowicie straciła pierwotne cechy stylowe.
4. W centrum wsi zachowało się kilka drewnianych domów (m.in. pożydowskich) z XIX i pocz. XX w., drewniane spichrze oraz inne zabudowania gospodarcze. Naprzeciw Urzędu Gminy stoi niewielki pomnik poświęcony ofiarom I wojny światowej oraz bohaterom wojny polsko-bolszewickiej z 1920 r.
5. Przy wąskiej drodze do Przyszowej, ok. 1 km na płn. od centrum wsi można zobaczyć zrujnowany dworek z XIX w., tzw. „Kubalówkę”.
6. Na północnych stokach Skiełka górującego nad Łukowicą znajdują liczne stanowiska brzozy ojcowskiej. Gatunek ten, odkryty w 1805 r. w pobliżu Ojcowa, przez długie lata był uważany za endemiczny. Stanowisko nad Łukowicą jest jednym z największych na obszarze polskich Karpat.
Miejscowości
BiałeBrzezna
Chabówka
Chełmiec
Chochorowice
Chomranice
Chyszówki
Czarny Potok
Czasław
Długołęka-Świerkla
Dobra
Glisne
Gruszowiec
Iwkowa
Jaworzna
Jazowsko
Jodłownik
Jurków
Kamienica
Kamionna
Kanina
Kasina Wielka
Kasinka Mała
Klęczany
Kobielnik
Kostrza
Koszary
Krzeczów
Kudłacze
Laskowa
Limanowa
Lipnik
Lubień
Lubomierz
Łącko
Łętowe
Łososina Dolna
Łososina Górna
Łostówka
Łukowica
Marcinkowice
Męcina
Młynne
Mszana Dolna
Mszana Górna
Myślenice
Naszacowice
Nowe Rybie
Nowy Sącz
Pasierbiec
Pcim
Piekiełko
Pisarzowa
Podegrodzie
Poręba
Przyszowa
Raba Niżna
Rabka-Zdrój
Raciechowice
Rajbrot
Rogi
Rozdziele
Siekierczyna
Skrzydlna
Słopnice
Stadła
Stróża (k. Myślenic)
Strzeszyce
Szczawa
Szczyrzyc
Szyk
Świdnik
Świniarsko
Tenczyn
Tęgoborze
Tokarnia
Trzemeśnia
Tymbark
Ujanowice
Węglówka
Wilczyce
Wilkowisko
Wiśniowa
Zalesie
Zasań
Znamirowice
Żegocina
Żmiąca