Pcim
Duża wieś gminna (5100 mieszkańców) w dolinie Raby, atrakcyjnie położona na pograniczu Beskidu Wyspowego i Średniego (Makowskiego). ?Centrum? wsi z kościołem parafialnym jest zlokalizowane w dolinie Kaczanki wypływającej ze stoków Kotonia i Ostrysza. Pcim jest znanym ośrodkiem letniskowym i niepisaną ?stolicą? grupy etnograficznej Kliszczaków. Pochodzenie nazwy nie jest określone jednoznacznie, badacze wywodzą ją albo od słowa ?ptak?, albo od błyszczących (?blscin?) wód potoku.Informacje ogólne
Jest to jedna z najstarszych osad w górskiej części doliny Raby. Już w 1338 r. Kazimierz Wielki erygował tutejszą parafię, a w 1351 r. wydał rycerzowi Nedanowi – Czechowi z pochodzenia – przywilej regulacji wsi na prawie niemieckim. Od imienia Nedana miejscowość przez pewien czas nazywano Nedanową Wolą. Do czasu utworzenia parafii w Łętowni w 1496 r. pleban pcimski miał pod swą opieką wszystkie wioski położone do 30 km na południe – po Naprawę, Wysoką i Toporzysko.
W XV w. miejscowe sołectwo przejęli Jordanowie, a w XVI i XVII w. Pcim był już najważniejszym ośrodkiem osadniczym wchodzącym w skład „wsi górnych” kasztelani krakowskiej. Prowadził tędy szlak handlowy z centralnej Małopolski na Orawę i Spisz. W połowie XVII w. funkcjonował tu młyn, folusz i tartak oraz szkoła parafialna. Według lokalnej tradycji, w Pcimiu osiedlali się zbójnicy i jeńcy wojenni, w tym Tatarzy.
Około 1617 r. rozpoczął tu pracę nauczyciel Marcin Radocki, któremu ariańskie poglądy nie przeszkadzały w pełnieniu funkcji organisty. Szybko zaskarbił sobie szacunek wśród miejscowych chłopów. W 1651 r. został polecony Kostce Napierskiemu, któremu dopomógł w organizacji antyszlacheckiego powstania fałszując królewskie dokumenty oraz agitując chłopów do oddziałów powstańczych. Po stłumieniu powstania na Podhalu przez wojska biskupa Gembickiego i starosty spiskiego Lubomirskiego, w śledztwie wyszła na jaw jego rola. Radocki został uwięziony i wyrokiem sądu ścięty na podkrakowskich Krzemionkach. Przez cały wiek XVII i XVIII miejscowość była ośrodkiem buntów chłopskich przeciwko władzy kasztelanów krakowskich oraz ich namiestników – dzierżawców miejscowego sołectwa.
Po I rozbiorze Polski władze austriackie przejęły dawne dobra kasztelańskie, a następnie sprzedały je w ręce prywatne. Pcim wraz z innymi wioskami odkupiła księżna Franciszka z Krasińskich (żona księcia Karola Wettyna, syna Augusta III Sasa, swego czasu wysuwanego jako kandydata na tron polski przez konfederatów barskich). Przez córkę księżnej – Marię – dobra te przeszły w ręce książąt sabaudzkich Carignan i Montléart, od których w 1874 r. nabyła je księżna Cecylia Lubomirska. W rękach tej rodziny majątek w Pcimiu pozostawał do 1945 r.
Do okresu międzywojennego Pcim pozostawał w cieniu mniejszego, lecz dogodniej usytuowanego Lubnia. Renomę zdobyła wystawiona w 1912 r. przy drodze do Zakopanego karczma Druzgałów, w której Jan Szczęsny Płatkowski osadził akcję sztuki ludowej „Zrękowiny u Druzgałów”. W dniach 4 i 5 września 1939 r. wokół Pcimia zacięte walki obronne prowadził oddział wydzielony 10 Brygady Kawalerii, dowodzony przez płk. Leonarda Łodzię-Michalskiego. W latach okupacji w miejscowości działała placówka ZWZ-AK oraz konspiracja związana z BCh, mająca oparcie w licznych przed wojną działaczach ruchu ludowego. W odwecie za pomoc udzielaną partyzantom, 4.12.1944 r. hitlerowcy spalili niewielki przysiółek Kotoń.
Po II wojnie światowej Pcim rozwinął się jako ośrodek turystyczny, kultywujący folklor grupy etnograficznej Kliszczaków (Izba Regionalna – obecnie przeniesiona do Szkoły Podstawowej nr 2 w przysiółku Krzywica, zespół „Pcimianie” założony w 1972 r.). Swoistą marką turystyczną ze schyłkowego okresu PRL był stojący do dziś zajazd „Czarny Lew”. Obecnie miejscowość jest świetnym punktem wypadowym na Kudłacze, pasmo Łysiny, Kotoń i do okolicznych, atrakcyjnych krajoznawczo miejscowości (Łętownia, Krzeczów, Tokarnia). W 2011 r. poprowadzono tędy odcinek Międzynarodowego Karpackiego Szlaku Rowerowego.
Atrakcje regionu
Warto zobaczyć:
- Najciekawszym zabytkiem Pcimia jest kościół parafialny p.w. św. Mikołaja wybudowany w latach 1795-1829, na miejscu poprzedniej drewnianej świątyni z XIV w. Wewnątrz ołtarze barokowe z XVIII/XIX w, kamienna chrzcielnica z 1638 r., dzwon odlany w Brzegu w 1739 r. Kościół został rozbudowany w latach osiemdziesiątych XX w., kiedy dodano transept i zmieniono prezbiterium, współczesne są również piękne witraże z lat 2001-2002. Obok kościoła murowany budynek plebani z 1802 r., który po kapitalnym remoncie sprzed kilku lat zatracił niestety wiele cech stylowych.
- W osiedlu Pabiski stoi fragment „Bożej Męki” z 1638 r. Kapliczka została zabrana przez powódź na początku XX w., a ocalały fragment został odsłonięty przez wody Raby po powodzi z 1997 r. W miejscowości znajduje się także kilka ładnych figur kamiennych i kapliczek z XIX w.
- Charakterystyczne chałupy kliszczackie budowane z drewna na zrąb, których pozostało jeszcze ok. 30, najstarsze pochodzą z końca XIX w.
Miejscowości
BiałeBrzezna
Chabówka
Chełmiec
Chochorowice
Chomranice
Chyszówki
Czarny Potok
Czasław
Długołęka-Świerkla
Dobra
Glisne
Gruszowiec
Iwkowa
Jaworzna
Jazowsko
Jodłownik
Jurków
Kamienica
Kamionna
Kanina
Kasina Wielka
Kasinka Mała
Klęczany
Kobielnik
Kostrza
Koszary
Krzeczów
Kudłacze
Laskowa
Limanowa
Lipnik
Lubień
Lubomierz
Łącko
Łętowe
Łososina Dolna
Łososina Górna
Łostówka
Łukowica
Marcinkowice
Męcina
Młynne
Mszana Dolna
Mszana Górna
Myślenice
Naszacowice
Nowe Rybie
Nowy Sącz
Pasierbiec
Pcim
Piekiełko
Pisarzowa
Podegrodzie
Poręba
Przyszowa
Raba Niżna
Rabka-Zdrój
Raciechowice
Rajbrot
Rogi
Rozdziele
Siekierczyna
Skrzydlna
Słopnice
Stadła
Stróża (k. Myślenic)
Strzeszyce
Szczawa
Szczyrzyc
Szyk
Świdnik
Świniarsko
Tenczyn
Tęgoborze
Tokarnia
Trzemeśnia
Tymbark
Ujanowice
Węglówka
Wilczyce
Wilkowisko
Wiśniowa
Zalesie
Zasań
Znamirowice
Żegocina
Żmiąca