Skrzydlna
Wieś letniskowa (ok. 1060 mieszkańców) położona u źródeł Stradomki, u stóp Cietnia i Śnieżnicy, od południa otoczona niewysokimi wzniesieniami, które szumnie nazywa się ?Pieninkami Skrzydlańskimi? (Worecznik, Krzenowiska i Ostra Góra).Informacje ogólne
Zabudową przestrzenną przypomina niewielkie miasteczko.
Skrzydlna jest jedną z najstarszych miejscowości w okolicy i pojawia się w dokumentach jako „Crzidlna” na przełomie XIII i XIV w. Pierwszym udokumentowanym dziedzicem Skrzydlnej był Zbigniew z potężnego rodu Gryfitów, potem wieś dostała się w ręce Ratołdów, którzy pozostali tu aż do XVI w. Ratołdowie wybudowali tu pierwszy zameczek obronny i doszli do dużego znaczenia w XIV w. kiedy to pieczętowali się „Ze Skrzydlnej”. Posiadali wówczas na interesującym nas obszarze również Przenoszę, Kasinę Wielką, Raciborzany, Wilkowisko, Janowice i Kostrzę. W 1509 r., poprzez koligacje rodzinne, Skrzydlna dostała się w ręce rodu Pieniążków herbu Odrowąż z Krużlowej – dali się oni poznać jako zapobiegliwi gospodarze. Po nich nastąpili Wilkoszewscy, którzy zasłużyli się w XVII-wiecznych bojach, ale majątek coraz bardziej podupadał. W XVIII i XIX w. Skrzydlną dziedziczyli kolejno Święciccy, Szujscy, Lewiccy i Pruszyńscy. Dziedzicem Skrzydlnej był m.in. Antoni Szujski, będący potomkiem wielkich rodów ruskich i byłym panem Wojciecha Bartosa-Głowackiego, bohatera spod Racławic. Pod koniec XIX w. żyło tu 865 mieszkańców (w tym 38 Żydów), funkcjonowała szkoła ludowa i urząd pocztowy. Zadłużony mająteczek u progu XX w. został zakupiony przez Galicyjski Bank Ziemski z Łańcuta oraz Zygmunta Marsa herbu Noga z Limanowej.
W latach pięćdziesiątych XIX w. (po pożarze Tymbarku w 1852 r.) Skrzydlna była siedzibą niewielkiego powiatu tzw. sądowego. Na gruntach dworskich wybudowano obszerne domy dla pomieszczenia władz powiatowych, kilka z nich później wyburzono. W czasie rabacji 1846 r. nienawiść chłopów skierowała się przeciwko miejscowemu justycjariuszowi (urzędnik do rozstrzygania sporów między dworem a wsią) Sroczyńskiemu. Przeczuwając co go może spotkać, schował się do kościoła, „ale rozwścieczeni chłopi wywlekli go, po czym skrwawili kościół, za co 3 miesiące nie odbywały się tu nabożeństwa”.
W 1903 r. zostało zawiązane Koło Patriotyczno-Niepodległościowe „Jutrzenka”, grupujące młodzież gimnazjalną ze Skrzydlnej i Szczyrzyca. Stawiało ono sobie za cel propagowanie polskości, uświadomienie społeczeństwa pod względem patriotyczno-niepodległościowym, urządzanie obchodów rocznic narodowych. Koło zorganizował uczeń gimnazjum św. Jacka w Krakowie Mikołaj Konieczny, pochodzący ze Skrzydlnej. Z inicjatywy „Jutrzenki” w ramach obchodów wiktorii grunwaldzkiej, postawiono tzw. krzyż grunwaldzki przy drodze ze Szczyrzyca do Jodłownika. Konieczny założył również w Skrzydlnej Kółko Rolnicze (1900 r.) oraz oszczędnościowo-pożyczkową Kasę Raiffeisena. Podczas kampanii wrześniowej 1939 r. rozegrała się tu zacięta potyczka dywizjonu rozpoznawczego 10 Brygady Kawalerii z oddziałami niemieckiej 3 Dywizji Górskiej (na miejscowym cmentarzu groby żołnierzy polskich). W latach okupacji Skrzydlna była typową wsią „partyzancką” i dlatego Niemcy dokonali tu kilku okrutnych pacyfikacji górskich przysiółków. Zdarzenia te opisał Józef Konieczny, miejscowy organista, autor wielce interesującej kroniki miejscowości. Obecnie Skrzydlna należy do gminy w Dobrej, jest niewielkim letniskiem i dobrym punktem wypadowym w okoliczne góry.
Atrakcje regionu
Informacje krajoznawcze:
1. We wschodniej części ryneczku skrzydlańskiego, w cieniu wiekowych drzew stoi drewniano - murowany kościółek p.w. św. Mikołaja. Ciekawostką jest fakt, że prezbiterium pochodzące z XVI w., jest murowane. Miejscowa legenda mówi, że fundator świątyni Prokop Pieniążek zginął podczas budowy zabity siekierą spadającą z rusztowania, a po jego śmierci budowę dokończono, wykorzystując tańszy budulec drewniany. Obecna drewniana nawa pochodzi z XVIII w. i ma konstrukcję zrębową. We wnętrzu można było do niedawna zobaczyć ołtarz główny i XVI-wieczne obrazy: Matki Boskiej, św. Stanisława Biskupa i św. Mikołaja (skradzione w 2002 r., lub poddane konserwacji). Z okresu późnego baroku (2 poł. XVIII w.) pochodzą ołtarze boczne, chrzcielnica i ambona. Najciekawszym elementem wnętrza jest renesansowy nagrobek Prokopa Pieniążka herbu Odrowąż, przedstawiający postać leżącego rycerza. Dzwonnica o konstrukcji słupowej z nadwieszoną izbicą pochodzi z ok. 1820 r. Uwaga – kościół aktualnie (2010 r.) w trakcie renowacji. Planowane zakończenie prac w 2011 r.
2. W Skrzydlnej znajduje się również zabytkowy dwór z XVIII w. z fragmentami wcześniejszej budowli i pozostałościami fosy. Pierwszy dwór wybudowali Pieniążkowie, prawdopodobnie już w 2 połowie XVI w. Został mocno przebudowany na przełomie XVII/XVIII w. Jest obiektem murowanym, na planie prostokąta, piętrowym z wydatnymi ryzalitami od strony frontowej i tylnej. Posiada symetryczny układ wnętrz. Na piętrze interesujące sklepienia kolebkowe i krzyżowe oraz fragmenty ośmiobocznych pieców. W nadprożu kamiennym, nad wejściem herb Szreniawa. Wokół interesujący park krajobrazowy z pięknym drzewostanem. Dojście od centrum wsi drogą w kierunku Szczyrzyca ok. 2 km (w przysiółku Ługowina).
3. W Skrzydlnej można zobaczyć kilka interesujących kapliczek:
• Przy drodze z Porąbki do Skrzydlnej znajduje się murowana, bielona kapliczka z początku XX w. Została zbudowana w pobliżu kamieniołomu przez jego pracowników.
• Na skrzyżowaniu przy drodze do Stróży, stoi murowana kapliczka na planie prostokąta, z dwuspadowym dachem. Wewnątrz obraz Świętej Rodziny, w szczycie figura Chrystusa upadającego pod krzyżem. Została zbudowana w okresie międzywojennym. Wówczas drogą tą wożono kamień z tutejszego kamieniołomu do Stróży. Na zakręcie drogi wozy często się wywracały i dlatego w tym miejscu wozacy postanowili wybudować kapliczkę.
• Przy szkole kapliczka murowana z początku XX w. Wewnątrz figura ubiczowanego Chrystusa. Według miejscowego podania podczas powodzi ktoś zauważył w rzece tonącego mężczyznę. Kilku mieszkańców Skrzydlnej wyciągnęło go z rzeki. Wtedy okazało się, że nie jest to człowiek, tylko figura Chrystusa. Przez kilka tygodni ogłaszano w sąsiednich parafiach jej odnalezienie, jednak nie znaleziono właściciela. W końcu postanowiono wybudować kapliczkę dla figury, w miejscu gdzie znajduje się obecnie.
• W Ługowinie murowana, bielona kapliczka z dachem dwuspadowym, wybudowana prawdopodobnie w okresie budowy dworu. Wewnątrz kopia obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej.
4. W kamieniołomie w Skrzydlnej zobaczyć można bardzo ciekawe odkrywki geologiczne: warstwy skalne, drobne skamieniałości, minerały i tzw. hieroglify (ślady wód płynących, odcisków, małży i trylobitów).
5. W pobliskiej miejscowości Stróża, w 1913 r. organizowano przed I wojną światową we dworze (obecnie szkoła) Oficerską Szkołę Strzelecką Organizacji Wojskowej „Strzelec”. Wśród 90 uczestników szkolenia był między innymi Michał Karaszewicz Tokarzewski. Wykłady i zajęcia z musztry prowadzili Józef Piłsudski oraz Kazimierz Sosnkowski. Obecnie na fasadzie dworku znajduje się tablica pamiątkowa z 1933 r., upamiętniająca działalność Szkoły Oficerskiej. Tablica, zlikwidowana w okresie komunistycznym, po 1989 r. wróciła na należne jej miejsce.
Miejscowości
BiałeBrzezna
Chabówka
Chełmiec
Chochorowice
Chomranice
Chyszówki
Czarny Potok
Czasław
Długołęka-Świerkla
Dobra
Glisne
Gruszowiec
Iwkowa
Jaworzna
Jazowsko
Jodłownik
Jurków
Kamienica
Kamionna
Kanina
Kasina Wielka
Kasinka Mała
Klęczany
Kobielnik
Kostrza
Koszary
Krzeczów
Kudłacze
Laskowa
Limanowa
Lipnik
Lubień
Lubomierz
Łącko
Łętowe
Łososina Dolna
Łososina Górna
Łostówka
Łukowica
Marcinkowice
Męcina
Młynne
Mszana Dolna
Mszana Górna
Myślenice
Naszacowice
Nowe Rybie
Nowy Sącz
Pasierbiec
Pcim
Piekiełko
Pisarzowa
Podegrodzie
Poręba
Przyszowa
Raba Niżna
Rabka-Zdrój
Raciechowice
Rajbrot
Rogi
Rozdziele
Siekierczyna
Skrzydlna
Słopnice
Stadła
Stróża (k. Myślenic)
Strzeszyce
Szczawa
Szczyrzyc
Szyk
Świdnik
Świniarsko
Tenczyn
Tęgoborze
Tokarnia
Trzemeśnia
Tymbark
Ujanowice
Węglówka
Wilczyce
Wilkowisko
Wiśniowa
Zalesie
Zasań
Znamirowice
Żegocina
Żmiąca