Stróża (k. Myślenic)
Rozległa wieś letniskowa w dolinach Raby i Trzebunki, pomiędzy masywami Chełmu, Kotonia i Sularzowej, licząca ponad 3000 mieszkańców. Położona jest przy ruchliwej ?zakopiance?, pod względem administracyjnym należy do gminy Pcim. Nazwa wsi pochodzi od ?stróży?, czyli strażnicy obronnej, która istniała w XIII stuleciu na stokach Chełmu.Informacje ogólne
W 1348 r. Kazimierz Wielki nadał rycerzowi Przybkowi przywilej lokacji wsi Stróża „w miejscu, które nazywają Stara Stróża”. Już w XV w. tutejsze sołectwo przechodzi na własność kasztelanii krakowskiej. Ziemie sołectwa, tworzące z przyległymi zagrodami tzw. Małą Gromadę, znajdowały się w północnej części wsi.
Twarde rządy namiestników kasztelańskich prowokowały opór kmieci. Począwszy od 1580 r., co kilkanaście lat słyszymy o niepokojach w tej miejscowości. Chłopi ze Stróży wzięli także udział w niesławnej rebelii Kostki-Napierskiego w 1651 r. W tym czasie wieś była stosunkowo dobrze rozwinięta gospodarczo – działały tu 4 młyny (w tym dwa sołtysie), browar i karczma, a także dwie niewielkie huty szkła: jedna na Rogowie pod Kotoniem, druga na Jamrozówce w dolinie Ziębówki.
Od 1777 r. Stróża przeszła w ręce prywatne, po sprzedaży dawnych dóbr kasztelańskich (a później c.k. ekonomii myślenickiej) księżnej Franciszce z Krasińskich. Od 1874 r. miejscowy dwór należał do rodziny Lubomirskich, którzy urządzili tutaj siedzibę głównego leśniczego w swych podmyślenickich dobrach.
Pod koniec epoki rozbiorowej powstały nigdy nie zrealizowane plany budowy linii kolejowej, z Wieliczki lub Woli Radziszowskiej, przez Myślenice i Stróżę do Mszany Dolnej. Powrócono do nich w okresie międzywojennym. Zamożny gospodarz Władysław Firek zaprojektował nawet swój pensjonat w taki sposób, aby mógł on pełnić funkcję hotelu dworcowego. W tym czasie miejscowość odwiedzało kilkuset letników rocznie.
Tragicznie w dziejach Stróży zapisał się wrzesień 1939 r. Wieczorem 4.09.1939 r. i rankiem dnia następnego toczyły się tu ciężkie walki między oddziałami płk. Michalskiego (10 pułk strzelców konnych wzmocniony batalionami KOP „Wołożyn” i „Wilejka”), a niemiecką 2 Dywizją Pancerną. Zginęło wielu polskich żołnierzy, ale również Niemcom zadano spore straty. W odwecie hitlerowcy zamordowali 13 osób cywilnych i spalili połowę wsi.
W okresie okupacji grupa przedwojennych działaczy SL i „Wici” związała się z BCh i AK. W 1943 r. na polach dworskich Niemcy urządzili lotnisko polowe, którego personel i ochrona stacjonowała w dworze i pensjonacie Firków. Po wojnie w okolicy działała partyzantka antykomunistyczna, m.in. oddział Dymitra Zasulskiego Czarnego, siejący terror wśród okolicznych działaczy komunistycznych i konfidentów UB. Został on częściowo rozbity w akcji przeprowadzonej przez siły UB i MO na terenie miejscowości 3.05.1947 r.
Atrakcje regionu
Warto zobaczyć:
Murowany kościół parafialny p.w. NMP Królowej Polski, zbudowany w stylu neogotyckim w latach 1906–09. W wyposażeniu świątyni znajdują się neobarokowe ołtarze z pocz. XX w. Uwagę zwracają także piękne witraże projektu Adama Bunscha (1966 r.). Obok świątyni wolno stojąca dzwonnica z 1908 r. i drewniana plebania z tego samego roku.
Zespół willi „Klebertówka” w północnej części wsi – dom zarządcy okolicznych dóbr książąt Lubomirskich Henryka Kleberta wraz z budynkami gospodarczymi z 1923 r.
Dawna willa „Włada” z ok. 1925 r. – drewniany pensjonat rodziny Firków, rozbudowany tuż przed wojną. W ostatnich latach przez pewien czas przywrócono mu dawną funkcję (pensjonat „Zagroda”), obecnie mieści się tu przedszkole samorządowe. Na zboczu nad pensjonatem piękna willa „Firkówka” z 1924 r. – dom należący niegdyś do właścicieli pensjonatu, obecnie niezamieszkały i niestety popadający w ruinę.
Kapliczka w kształcie słupa z wnękami przy starym trakcie handlowym, na prawym brzegu Raby, blisko granicy Myślenic, według tradycji postawiona na kamieniu młyńskim. Kamień ten miał spaść z wozu podczas załadunku w leżącym powyżej kamieniołomie Dziursko (patrz hasło Chełm) i tocząc się po stoku przebił na wylot dom, w którego izbie spało dziecko (maleństwu nic się nie stało). Kapliczkę związaną z tym zdarzeniem wieńczy symbol Bożej Opatrzności. Słabo czytelna inskrypcja informuje, że została wystawiona w 1828 r.
Miejscowości
BiałeBrzezna
Chabówka
Chełmiec
Chochorowice
Chomranice
Chyszówki
Czarny Potok
Czasław
Długołęka-Świerkla
Dobra
Glisne
Gruszowiec
Iwkowa
Jaworzna
Jazowsko
Jodłownik
Jurków
Kamienica
Kamionna
Kanina
Kasina Wielka
Kasinka Mała
Klęczany
Kobielnik
Kostrza
Koszary
Krzeczów
Kudłacze
Laskowa
Limanowa
Lipnik
Lubień
Lubomierz
Łącko
Łętowe
Łososina Dolna
Łososina Górna
Łostówka
Łukowica
Marcinkowice
Męcina
Młynne
Mszana Dolna
Mszana Górna
Myślenice
Naszacowice
Nowe Rybie
Nowy Sącz
Pasierbiec
Pcim
Piekiełko
Pisarzowa
Podegrodzie
Poręba
Przyszowa
Raba Niżna
Rabka-Zdrój
Raciechowice
Rajbrot
Rogi
Rozdziele
Siekierczyna
Skrzydlna
Słopnice
Stadła
Stróża (k. Myślenic)
Strzeszyce
Szczawa
Szczyrzyc
Szyk
Świdnik
Świniarsko
Tenczyn
Tęgoborze
Tokarnia
Trzemeśnia
Tymbark
Ujanowice
Węglówka
Wilczyce
Wilkowisko
Wiśniowa
Zalesie
Zasań
Znamirowice
Żegocina
Żmiąca